gay ekfansi: ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ (Caravaggio): Ο Νικηφόρος Ομοφυλόφιλος Έρως και η ταινία του Ντέρεκ Τζάρμαν (Derek Jarman)

Τρίτη 19 Απριλίου 2011

ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ (Caravaggio): Ο Νικηφόρος Ομοφυλόφιλος Έρως και η ταινία του Ντέρεκ Τζάρμαν (Derek Jarman)

Καραβάτζιο: Ο Νικηφόρος Ομοφυλόφιλος Έρως

Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο [Michelangelo Merisi da Caravaggio 1571-1610], προκλητικός, σκιώδης, ομοφυλόφιλος, βλάσφημος, βίαιος, μέθυσος, μαχαιροβγάλτης, απλά ο ΖΩΓΡΑΦΟΣ. Για τη ζωή και το έργο του Καραβάτζιο έχουν γραφτεί πολλά, μελέτες, άρθρα, διατυπώθηκαν διάφορες μεταφυσικές-υπαρξιστικές ερμηνείες, ενώ υπήρξε έντονο ενδιαφέρον για μια ψυχαναλυτική προσέγγιση του έργου του, το ενδιαφέρον των μελετητών όμως μονοπώλησε η σεξουαλικότητα του Καραβάτζιο.

Ο ίδιος φρόντισε να μην αφήσει ούτε μια του λέξη γραμμένη σε χαρτί, υπάρχουν δύο βιογραφίες του γραμμένες από δύο συγχρόνούς του που φαίνεται να τον γνώριζαν καλά. Ο ένας, ο Τζούλιο Μαντσίνι, γιατρός από τη Σιένα, συγγραφέας δοκιμίων περί τέχνης και τεχνοκριτικός, συλλέκτης και έμπορος, γνώριζε τον Καραβάτζιο αφού τον φρόντιζε όταν ήταν άρρωστος, ιδιαίτερα την περίοδο κατά την οποία ο Καραβάτζιο βρισκόταν στο παλάτι του καρδινάλιου Ντελ Μόντε στα τέλη της δεκαετίας του 1590. Ακολούθησε η βιογραφία του Τζοβάνι Μπανιόλε, που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Βίοι καλλιτεχνών το 1642. Μια ακόμα βιογραφία του από τον Τζοβάν Πιέτρο Μπελλόρι, γραμμένη λίγο αργότερα τον ίδιο αιώνα, βάσισε το βίο του στη βιογραφία του Μπαλιόνε (όλες έχουν δημοσιευτεί στα αγγλικά, στον Garavaggio του Χάουαρντ Χίμπαρντ).

Το «In Santa Maria del Popolo» του Τομ Γκαν αποτελεί την ποιητικότερη απόδοση του ομοφυλόφιλου και υπαρξιστή Καραβάτζιο, ενώ το «Il Caravaggio: Ricerche e interpretazione» (1974) του Γερμανού Χέρβαρντ Ρέτγκεν, αναφέρεται εκτεταμένα στην ομοφυλοφιλία του Καραβάτζιο. Άποψη που όπως είναι φυσικό δεν έγινε ποτέ αποδεκτή στην Ιταλία. Το αποκορύφωμα της μη αποδοχής της ομοφυλοφιλίας από τους Ιταλούς, έρχεται με το βιβλίο «Caravaggio and his two Cardinals» (1955) του Κράιτον Γκίλμπερτ, που προσπαθεί να αποδείξει ότι τα ιστορικά ντοκουμέντα για την ομοφυλοφιλία του ζωγράφου είναι εξαιρετικά ισχνά.

Το όλο θέμα είναι, ότι στις περισσότερες σύγχρονες βιογραφίες του Καραβάτζιο είναι ευδιάκριτη μια μανία να “αποδείξουν” ή όχι την ομοφυλοφιλία του ζωγράφου, λες και έχουν χωριστεί σε δύο στρατόπεδα. Τι βγαίνει από όλα αυτά; Βγαίνει το ντοκουμέντο της προκλητικής ζωής ενός μεγάλου καλλιτέχνη, βγαίνει το ντοκουμέντο μιας ζωής γεμάτης ξενύχτια, μεθύσια, φιλονικίες, κακόφημους δρόμους, μονομαχίες, συλλήψεις, συναναστροφές με προαγωγούς και πόρνες, που συχνά χρησιμοποιούσε ως μοντέλα για τους πίνακές του, πίνακες που αντανακλούν μια όλο και πιο βαθιά, έντονη και πρωτότυπη θρησκευτική συνείδηση. Αποκορύφωμα όλων αυτών, η δολοφονία ενός ανθρώπου το 1606. Ακολουθεί μια απεγνωσμένη προσπάθεια να πάρει χάρη από τον Πάπα που δεν δόθηκε ποτέ, για να αναγκαστεί ο ζωγράφος να φύγει από τη Ρώμη για να ζήσει περιστασιακά σε Νάπολη και Μάλτα, προτού έρθει το τέλος; το 1610.

Η ζωή του Καραβάτζιο μοιάζει περισσότερο με κείνη του Ζενέ και του Παζολίνι, αφού ο ίδιος είχε επιλέξει να την φτάσει στα άκρα. Οι περισσότεροι μελετητές φαίνεται να λησμονούν ότι ο Καραβάτζιο έζησε σε μια ιστορική περίοδο που η θεοκρατική Ρώμη βρίσκεται ουσιαστικά όχι μόνο κάτω από την κυριαρχία του Πάπα και η εβραϊκή ηθική (ο χριστιανισμός δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να την υιοθετήσει πλήρως) καλά κρατεί, αφού δεν επιτρέπει άλλες σεξουαλικές προτιμήσεις τις οποίες μάλιστα θεωρεί θανάσιμο αμάρτημα, αλλά επιπλέον η ομοφυλοφιλία διώκεται και τιμωρείται. Έτσι ντοκουμέντα που να αποδεικνύουν τέτοιου είδους προτιμήσεις είναι σχεδόν αδύνατον να υπάρχουν. Εξάλλου όλοι οι αρνητές της ομοφυλοφιλίας του Καραβάτζιο, ποτέ ως τώρα δεν έδωσαν μια ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα, τι ήταν αυτό που ώθησε τον Καραβάτζιο να ζωγραφίσει πληθώρα γυμνών αντρικών κορμιών εντάσσοντάς τα μάλιστα σε θρησκευτικά θέματα που δεν θα περίμενε κανείς. Το σίγουρο είναι πως ο Καραβάτζιο δεν διστάζει να ζει τη ζωή του φτάνοντάς την στα άκρα, γευόμενος απολαύσεις που η σεμνοτυφία και η θρησκοληψία εμπόδιζε άλλους να χαρούν. Στις απολαύσεις αυτές μας είναι αδύνατον να μην εντάξουμε και την ομοφυλοφιλία, όχι σαν μια απλή δοκιμή, ή γιατί εμείς έτσι βλέπουμε τα πράγματα, αλλά το ίδιο το έργο του Καραβάτζιο καταδεικνύει με τον πιο σαφή τρόπο, την σταθερή σεξουαλική προτίμηση του δημιουργού στο αντρικό φύλο, αφού το ομοφυλοφιλικό στοιχείο είναι έντονο ως κυρίαρχο στο έργο αυτό, γεγονός που κανένας μελετητής δεν μπόρεσε να αρνηθεί. Κοιτάζοντας το έργο του και μόνο, σου γεννιέται έντονα η αίσθηση της ακαταμάχητης ερωτικής έλξης του ζωγράφου για το ίδιο του το φύλο. Ο Βρετανός Ντέρεκ Τζάρμαν (Derek Jarman) αισθανόμενος αρκετά κοντά του το όλο θέμα, για 7 χρόνια δίνει έναν σκληρό αγώνα να γυρίσει μια ταινία με θέμα τον Καραβάτζιο. Προσέξτε όμως, όχι την ζωή του Καραβάτζιο, αλλά την αίσθηση που αφήνει αυτή η ζωή καθώς περιφέρεται στα καταγώγια, στα πορνεία, στους κακόφημους δρόμους, καθώς ξαπλώνει στα στρώματα για να χαρεί των έρωτα πέρα και έξω από κοινωνικές συμβάσεις, καθώς κλείνεται στο εργαστήρι με τα μοντέλα για να ακολουθήσουν ατέλειωτες ώρες δημιουργίας. Ο Τζάρμαν αδιαφορεί για την σκηνογραφική προσέγγιση της εποχής, βλέπουμε αριθμομηχανές, ποδήλατα, ένα αραγμένο αυτοκίνητο, κάπου απεικονίζει τον Καραβάτζιο του σε ένα μπαρ με αναμμένα τα ηλεκτρικά φώτα (αργότερα στον Εδουάρδο Β’ θα ξεπεράσει τα όρια επιμένοντας σε ένα αφαιρετικό σκηνικό, αρνούμενος να αναπαραστήσει έστω και στο ελάχιστο την ελισαβετιανή περίοδο). Προτιμά να μην κάνει μια συμβατική βιογραφία αλλά η όλη ιστορία που μας παρουσιάζει εδώ ο Τζάρμαν, είναι το ερωτικό τρίγωνο μεταξύ του Καραβάτζιο (Nigel Terry) με το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου του που ακούει στο όνομα Ranuccio (Sean Bean), και την τυχοδιώκτρια Λένα (Tilda Swinton) με την οποία ο Τζάρμαν συνεργάζεται για πρώτη φορά.

Ο Καραβάτζιο του Τζάρμαν θα ερωτευτεί με πάθος τον Ranuccio, θα εμπνευστεί από αυτόν, θα φτιάξει μαζί του τους καλύτερους πίνακές του, θα πονέσει, θα αναζητήσει αλλού την λησμονιά, έχοντας πλήρη επίγνωση του που τον οδηγεί αυτός ο έρωτας, θα εμπλακεί τελικά μαζί του σε μια βίαιη καταστροφική μονομαχία και όπως όλοι οι μεγάλοι έρωτες θα καταλήξει στον θάνατο, γιατί ως μεγάλος καλλιτέχνης γνωρίζει απόλυτα το γεγονότος, ότι έρωτας και θάνατος είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο Τζάρμαν συνθέτει μια μοναδική ταινία αντιμετωπίζοντας με διαύγεια τις σημαντικές σχέσεις του τρίπτυχου βία – τέχνη – σεξουαλικότητα.